Ciało jako obiekt operacji artystycznej - Jakub Ciężki
TATUAŻ JAKO ZJAWISKO

Pojęcie tatuażu

Tatuaż jest to wytatuowany na skórze rysunek, tatuowanie zaś, jak pisze W. Kopaliński w "Słowniku wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych" z 1990 roku, to "wykonywanie trwałych rysunków na skórze żywych ludzi przez jej nakłuwanie i wprowadzanie farby".[1]

Termin tatuaż pochodzi z języka polinezyjskiego, gdzie w dialekcie tahitańskim tatau oznacza malowidło, znak, zaś jak pisze A. Jelski, "da się etymologicznie wyprowadzić od rdzenia ta, co oznacza bić albo ryć.

---

Spis tresci: Tatuaż jako zjawisko, Historia tatuażu, Tematyka i symbolika, Społeczna percepcja tatuażu w Polsce, Wobec Sztuki, Bibliografia

---

Jako pierwszy pojęcie to wprowadził James Cook[2] opisując swoją wyprawę dookoła świata w książce "A voyage towards the South Pole and round the world". Relacja ta opublikowana została w Londynie w 1773 roku i znaleźć w niej można słowo tattow.[3] Publikacja ta stanowi punkt zwrotny, jeżeli chodzi o określanie zjawiska, które aż do końca XVIII wieku funkcjonowało w Europie pod innymi nazwami, często związanymi z "żargonem różnych środowisk społecznych" lub "utożsamiającymi [tatuaż] z innymi technikami bezpośredniego zdobienia i znaczenia ciała ludzkiego".[4] Przez wieki istniały różnorodne określenia tego rodzaju sztuki: w starożytnej literaturze rzymskiej znaleźć można nazwy signum lub stigma, w luterańskiej Biblii z 1534 roku odnajdujemy słowo stygmat, znany osiemnastowieczny awanturnik Casanova opatruje ją mianem grafizmu, Victor Hugo zaś w "Nędznikach" nazywa ją piętnem. Do momentu rozpowszechnienia się wprowadzonego przez Cooka terminu tatuaż, na terenie Europy funkcjonowały również takie określenia, jak: wyryty rysunek czy francuskie pojęcie piquage, natomiast osoby, które nosiły na sobie ten specyficzny rysunek nazywano umalowanymi bądź wypunktowanymi.[5]

Początkowo w nazewnictwie stosowano rozróżnienie: tatuażem określano techniki przypominające te wykonywane na Tahiti, moko oznaczało tatuaż nowozelandzkich Maorysów, zaś tiki rysunek noszony przez ludy wywodzące się z Markizów. Stopniowo jednak pojęcie tatuaż zastąpiło wszelkie inne jego odmiany. W 1856 roku znaleźć je już można w belgijskim "Słowniku Medycyny" P. Nystena, a w roku 1873 w "Wielkim Słowniku Języka Francuskiego" E. Littre. Do języka polskiego trafiło jako fonetyczny zapis francuskiego tatouage, i już pod koniec XIX wieku stosowane było między innymi przez L. Krzywickiego i J. S. Kubarę.[6]

Zjawisko tatuażu

Tatuaż uznawany jest przez wielu za dzieło sztuki, którego specyfikę wyznacza fakt, że jego miejsce nie znajduje się w muzeum bądź galerii, zaś wykonywany jest na bardzo nietypowym materiale, jakim jest ludzka skóra.[7] Mimo, że w naszej zachodniej cywilizacji istniał on przez stulecia, dopiero od lat sześćdziesiątych dwudziestego wieku można o nim mówić jako o zjawisku na szerszą skalę związanym ze zmianami społeczno-kulturowymi. Jak twierdzi A. Jelski, "na dziejach tatuażu można w niektórych wypadkach doskonale prześledzić szersze prawidłowości historyczno-kulturowej zmienności zarówno stylów artystycznych, gustów estetycznych, upodobań kosmetycznych, sposobów traktowania ludzkiego ciała, jak i symboliki międzyludzkiej komunikacji".[8]

Obok specyficznej kultury tatuażu wyrosłej w środowiskach przestępczych i więziennych, gdzie rysunki na ciele pełnią funkcję komunikatów zrozumiałych tylko dla wąskiej grupy wtajemniczonych, istnieje również odrębna filozofia związana z tym zjawiskiem, oparta na tezie sformułowanej przez T. Gautiera: "Człowiek odczuwa w sposób instynktowny, że dekoracja wyznacza nieprzekraczalną linię podziału między nim a zwierzęciem; gdy więc nie może już bardziej zdobić haftami strojów - upiększa nimi swoje ciało."[9]

Na przestrzeni wieków ukształtowały się różnorakie cele i funkcje zdobienia lub oznaczania własnego ciała tatuażem: określał on przynależność do grupy zawodowej, religijnej, przestępczej lub plemiennej, wyznaczał stosunki pokrewieństwa, pozycję społeczną, akcentował prestiż, upamiętniał bohaterskie czyny. Stosowano go także w celu napiętnowania więźniów, niewolników, przestępców kryminalnych. Współcześnie funkcje tatuażu dotyczyć mogą aspektów religijnych, kosmetycznych, erotycznych, kontestatorskich, może być on także materialnym dowodem przejścia różnego rodzaju obrzędów inicjacyjnych.

---

[1] W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęcycznych, Warszawa 1990.

[2] James Cook (1728-1779), angielski żeglarz, odkrywca, kartograf i astronom. Organizator i kierownik trzech wypraw dookoła świata (1768-1780). W trakcie pierwszej (1768-1771) zdobył wyspy Towarzystwa, spenetrował obszary Melanezji i Nowej Zelandii, dotarł do wybrzeży Australii (1779), przepłynął też cieśninę Torresa (Wielka encyklopiedia multimedialna onet.pl wiem, http://wiem.onet.pl/wiem/00b18c.html, 1996, data wejścia na stronę: 14.04.2003).

[3] A. Jelski, Tatuaż, Wydawnictwo Alfa, Warszawa 1993,s.24

[4] Ibidem, s. 24.

[5] A. Jelski, Tatuaż, op.cit, s.25

[6] Ibidem.

[7] A. Michnowicz, Trochę historii, Studio Tatuażu Artystycznego A. Michnowicz, http://www.miki.hg.pl/historiatat.php, 2001 (data wejścia na stronę: 14.04.2003).

[8] A. Jelski, Tatuaż, op.cit., s. 27.

[9] T. Gautier, Histoire de Romantisme, za: A. Jelski,Tatuaż, op.cit, s. 5.

Wszystkie materialy z tej strony moga byc kopiowane TYLKO za zgoda i wiedza autora. e-mail Z powrotem

Dodaj komentarz

Nick / Imię:

Komentarz:

Zobacz też: